Lagazuoi is een iconische berg in de Italiaanse Dolomieten. Je kunt er fantastisch wandelen en skiën en het uitzicht vanaf de top is fenomenaal. Maar wist je dat op en rond de berg ook nog volop sporen liggen van de Grande Guerra: de Eerste Wereldoorlog? In dit blog vertel ik je meer over de Lagazuoi, wat je er kunt zien en doen en hoe je kunt wandelen bij Lagazuoi.
De Lagazuoi vind je in het gebied tussen Cortina en Alta Badia in. De berg is toegankelijk via de prachtige Falzaregopas, vanaf waar een grote gondel de bezoekers omhoog brengt. Je kunt de Lagazuoi bezoeken vanwege het wonderschone uitzicht en de fantastische wandelmogelijkheden, maar sla zeker ook het bijzondere stukje historie op deze berg niet over.
Lagazuoi en de ‘Grande Guerra’
De Grande Guerra is de benaming voor de Eerste Wereldoorlog, waarbij het er in dit stukje Dolomieten bijzonder ruig aan toe ging. Hier lag namelijk de grens tussen Oostenrijk en Italië. Er werd gevochten door de Oostenrijkse legers (de ‘Kaiserjäger’) tegen de goed getrainde Italiaanse ‘Alpini’ (de bergsoldaten). Omdat het front in de bergen beter verdedigbaar is, werden er hoog in de Dolomieten loopgraven, tunnels en zelfs een hele gletsjerstad uitgehakt. Een lange oorlog volgde, waarin er talloze doden aan beide zijden te betreuren waren. Niet alleen door het oorlogsgeweld maar ook door de barre omstandigheden, zoals lawines en de vrieskou.
Ook op de berg Marmolada werd hard gevochten en daar kun je een heel interessant museum over de Grande Guerra bezoeken. Maar ook Lagazuoi kwam er niet ongeschonden vanaf. Met mijnen probeerden de soldaten de tegenstanders van de berg te blazen. Dit gebeurde ook bij de Col de Lana, die vlakbij Lagazuoi ligt. Hiervan is de top (met daarop 120 Kaiserjäger) grotendeels weggeblazen door explosieven.
Gelukkig is na de oorlog veel bewaard gebleven en zo vormt Lagazuoi nu een soort openluchtmuseum. Je kunt door de tunnels lopen, oude houten hutten bekijken en door de loopgraven wandelen. Heel indrukwekkend!
De Falzaregopas: Toegangspoort tot Lagazuoi
De grote 50-persoonsgondel die je naar boven brengt, vertrekt vanaf de Falzaregopas. Zowel deze pas alsook de vlakbij gelegen Valparolapas, zijn schitterende autoroutes en het is er dan ook vaak best wel druk. Op de Falzaregopas (2117 meter hoog) vind je een hotel met bar, Passo Falzarego. Er zit een grote souvenirwinkel bij waar je allerhande items kunt kopen: koeienbellen, kalenders, boeken, glazen en nog veel meer.
Degene die het hotel gebouwd heeft, bouwde er meteen een fraai kapelletje bij op het kruispunt van de twee bergpassen.
Er zijn twee grote parkeerplaatsen op de pas, waar je kunt parkeren voor je bezoek aan Lagazuoi. Naast het hotel kun je, voor zover ik weet, gratis parkeren maar deze parkeerplaats is niet zo groot. Aan de achterzijde van de gondel is een groter parkeerterrein, wat wel betaald parkeren is.
Op de top van Lagazuoi
Je kunt er voor kiezen om vanaf de Falzaregopas de gondel omhoog te nemen, óf omhoog te lopen. Omdat wij de dag er voor al een flinke e-biketocht rond het Sella massief gemaakt hebben, gaan we voor de makkelijke weg: de gondel omhoog.
Let op: de gondel van Lagazuoi zit ook inbegrepen bij de Dolomiti Supersummercard en bij de Dolomiti Superskipas. In drie minuten word je, terwijl je geniet van een schitterend panorama-uitzicht, naar boven gebracht.
De gondel gaat vooral het laatste stukje spectaculair steil omhoog en eindigt bij het bergstation op 2737 meter hoogte. Vanaf hier kun je nog verder omhoog lopen, langs Rifugio Lagazuoi en dan nog door naar de top op 2778 meter hoogte. Daar staat het kruis van Piccolo Lagazuoi: een eerbetoon aan de slachtoffers van de Grande Guerra.
De berg Lagazuoi is sowieso vrij breed en vlak bovenin, dus je kunt hier makkelijk op eigen houtje wat rondlopen om van de verschillende rotspartijen en uitzichten te genieten.
Waar vind je de tunnels en loopgraven op Lagazuoi?
Eigenlijk is het heel eenvoudig om naar één van de tunnels te lopen, want deze bevindt zich al vlak bij de uitgang van de gondel. Maar wij zijn ook naar een andere tunnel gelopen, wat echt een spectaculaire tocht was. Ik heb in de onderstaande afbeelding twee wandelroutes aangegeven naar tunnels en loopgraven.
Oranje route
Wil je alleen een tunnel van binnen zien, dan vind je de ingang al vlak bij de top. Als je uit de gondel komt, ga je rechtsaf en volg je de oranje stippellijn die je op bovenstaande afbeelding ziet. Als je goed kijkt, zie je dan een houten deur in de bergen. Daar achter vind je de toegang tot één van de tunnels op Lagazuoi.
Wij zijn zelf nauwelijks in deze tunnel geweest (omdat we voor de andere route kozen), dus ik weet eerlijk gezegd niet hoe ver deze tunnel doorloopt naar beneden. Maar het geeft wel een mooie indruk van hoe het er in de oorlog aan toe ging.
Blauwe route
De blauwe stippellijn zie je direct langs het gebouwtje van de gondel lopen, de kant van het dal op. Als ik het mij goed herinner, hangt er daar ook een bordje met ’tunnels/trenches’. Deze route vereist wat klauterwerk maar niet heel spannend. Wij hebben er zelfs gelopen met ijs en wat sneeuw en zelfs dat was goed te doen.
Je volgt dit pad helemaal totdat je in de loopgraven uitkomt. Ik vond het heel indrukwekkend om midden in dit prachtige landschap ineens in loopgraven te staan waar soldaten het leven lieten en zo’n bloedige oorlog uitvochten.
Vanuit de loopgraven kun je verder over een smalle richel (foto boven) doorlopen tot je bij de bovenkant van een lange tunnel uitkomt. Vanuit hier kun je helemaal afdalen door de tunnel. Wij zijn een stukje naar beneden gelopen en toen weer terug omhoog geklommen. Maar als ik het goed begrepen heb, zou je deze tunnel voor meer dan een kilometer kunnen volgen en daarna verder naar beneden wandelen, naar de Falzaregopas.
Ik vond het heel bijzonder om de tunnel te zien. En later, als je weer buiten staat, herken je ineens de uitgehakte kijkgaten in de berg.
Let op: de treden kunnen glad zijn en er is geen verlichting in de tunnel. Ik gebruikte de zaklamp van mijn telefoon maar een hoofdlamp is ook handig. En een helm, want de tunnel is niet al te ruim en de kans is groot dat je je hoofd stoot.
Wandelen op en rond Lagazuoi
Wij hebben dit zelf dus niet gedaan maar het staat nog wel op mijn wishlist: een mooie hike maken. Ik zou denk ik zelf voor deze 6 kilometer lange wandelroute kiezen, die vanaf de top van Lagazuoi start. Door de tunnels loop je helemaal naar beneden om weer te eindigen op de Valparolapas.
Als ik weer wat fitter ben (lees ook mijn blog over reizen met long-covid), dan zou ik heel graag deze route, die ik op Komoot vond, willen lopen. Weliswaar uitdagend maar door een prachtig landschap dus zeker een aanrader!
Je kunt ook de Frontline Trail lopen, die vanaf de Falzaregopas langs allerlei oorlogsrestanten naar boven voert en eindigt bij het bergstation van de gondel.
Lagazuoi combineren met Cinque Torri
Als je Lagazuoi bezocht hebt, rijd dan zeker ook even door naar Cinque Torri. Dit kleine gebiedje ligt iets verderop richting Cortina. Je parkeert beneden op de ruime parkeerplaats en kunt dan met een stoeltjeslift naar boven. Daar zie je direct de ‘cinque torri’: de vijf rotsblokken (eentje is er omgevallen) die dit gebied haar naam gaf.
Ook hier liggen allemaal sporen van de Grande Guerra want hier hadden de Italianen zich verschanst. Vanuit de lift loop je natuurlijk eerst naar de indrukwekkende rotsformatie, maar breng daarna zeker ook een bezoekje aan de loopgraven en het openluchtmuseum dat erbij ligt, met reconstructies van hutten en een veldhospitaal.
Skiën op Lagazuoi
In de wintermaanden is het heel tof om te skiën op Lagazuoi. De prachtige Super 8 Ski Tour brengt je meerdere malen naar de top van de Lagazuoi. Eerst ski je aan de ene kant naar beneden; de laatste keer waren we hier vroeg en hadden we de prachtige afdaling bijna voor onszelf. Vanaf daar ga je door naar het Cinque Torri-skigebied, waar ook nog een paar leuke pistes liggen.
Daarna gaat de route weer terug naar Lagazuoi, om vanaf daar de enorm spectaculaire afdaling naar Armentarola te maken. Deze is prachtig en indrukwekkend mooi met bijzonder fraaie uitzichten tussendoor. En vergeet niet om omhoog te kijken naar de wand vol ijspegels, die je halverwege passeert!
Voor echte grill-liefhebbers is de berghut Scotoni een aanrader want hier schijn je de best mixed grill te eten. De eerste keer dat we hier langs skieden zat het vol, en de tweede keer hadden we bij Cinque Torri al geluncht. Wie weet de volgende keer!
Na Scotoni is het nog maar een klein stukje naar beneden en daar staat de iconische paardensleepdienst op je te wachten. Je grijpt een knoop van een touw en zwiert even later achter de Haflingerpaarden aan die je weer terug naar Armentarola trekken.
Er is ook een skitour Grande Guerra die langs allemaal plekken uit de oorlog voert en die ook over de iconische Lagazuoi voert. Deze is zo’n 80 kilometer lang en het feit dat je een paar keer een skibus moet nemen, houdt ons tot nu toe nog tegen om hem te doen. Maar indrukwekkend is deze route ongetwijfeld!
Rifugio Lagazuoi
We hebben de prachtige tocht naar de tunnels gemaakt en zijn nét weer terug, als er een flinke regenbui losbarst. Een goede reden om een bezoekje te brengen aan Rifugio Lagazuoi, dat iets hoger ligt dan het bergstation van de gondel. Voor ons een lastig klimmetje omdat er zoveel sneeuw en ijs op het pad ligt.
De berghut is zelfs op een gewone donderdag in september overvol. Rugzakken moeten op een speciale plek neergelegd worden zodat er aan de tafels meer ruimte is. Gelukkig weten we nog een plekje aan één van de grote tafels te vinden.
Het eten was niet heel bijzonder maar wel prima te eten. De bediening kwam op ons vooral wat gestresst en gehaast over en als het eten op is, word je eigenlijk een beetje weggekeken vanwege de drukte. Maar ach, je luncht hier op een waanzinnig mooie plek dus dat hoort er dan maar een beetje bij!
Je kunt overigens ook overnachten in Rifugio Lagazuoi, al tel je voor een privékamer wel een flink bedrag neer: ruim € 200,- per kamer per nacht (maar er zijn ook goedkopere slaapzalen). Het moet echter wel een fantastische ervaring zijn om hier ’s ochtends de zon op te zien komen!
Overnachten in de buurt van Lagazuoi
Vind je het wat te prijzig óf te onhandig om boven op de berg te slapen, dan zijn er gelukkig genoeg alternatieve overnachtingsplekken in de buurt van Lagazuoi.
Wij verblijven zelf graag in het dorpje Corvara, waar we op een half uurtje afstand van Lagazuoi zitten. Corvara is ook gelijk een handige uitvalsbasis om het Sellamassief te ontdekken, waar de beroemde Sella Ronda omheen loopt. In Corvara kan ik met stip Garni Raetia aanbevelen, waar wij inmiddels al jaren komen. Een heel fijn adresje!
Het dorp Arabba is ook een fijne plek om te verblijven. Ik vind de omgeving rond Arabba erg mooi en ook kun je vanuit hier zowel Lagazuoi als de Marmolada bezoeken. Een mooie garni in Arabba is Garni Astor.
Wil je je écht in de Eerste Wereldoorlog onderdompelen, dan is een verblijf in Hotel Al Forte in Arabba een must. Je slaapt dan in een voormalig fort uit deze periode, dat is omgebouwd tot een fijn hotel in Alpinestijl.
Geef een reactie