In september 1944 begon de enorme operatie Market Garden, waar de Slag om Arnhem deel van uitmaakte. In het dorp Oosterbeek vind je nog diverse bezienswaardigheden die herinneren aan deze dramatische geschiedenis. Ik neem je in dit blog mee naar het Airborne Museum at Hartenstein, de Perimeterwandeling in Oosterbeek en de militaire Airborne-begraafplaats.
Tegenwoordig wordt de regio, waarin de Slag om Arnhem plaatsvond, de ‘Airborne Region‘ genoemd. In veel plaatsen vind je herinneringen aan Operatie Market Garden. Ieder jaar worden er diverse activiteiten en herdenkingen georganiseerd, om zo de herinnering aan deze bloedige slag levend te houden en de gevallen soldaten te eren.
Wat gebeurde er bij de Slag om Arnhem?
De Slag om Arnhem was onderdeel van de beroemde Operatie Market Garden, die plaatsvond in september 1944. Het zuiden van Nederland was al bevrijd, maar de opmars van de geallieerden stokte. Operatie Market Garden was een plan van veldmaarschalk Montgomery, met als doel verschillende bruggen in de omgeving van Arnhem in te nemen. Vanuit daar wilde men doorstoten naar het hart van nazi-Duitsland en verwachtte Montgomery de oorlog snel te kunnen beëindigen.
Maar niets liep volgens plan. De parachutisten van de Britse 1st Airborne Division werden verder van de brug af gedropt dan gepland. Bovendien bleken de Duitsers in deze regio sterker aanwezig te zijn dan verwacht. Het gevecht in Arnhem concentreerde zich om de brug over de Rijn bij Arnhem. De meeste Britse troepen werden echter gevangengenomen; het overgebleven deel trok zich terug bij Oosterbeek.
Het gebied dat ze daar verdedigden wordt de ‘perimeter’ genoemd. Hier vochten ze nog dagenlang waarbij er ook Poolse parachutisten te hulp schoten. Echter, de perimeter bleek onhoudbaar. In de nacht van 24 op 25 september trokken de Britse en Poolse troepen ’s nachts over de Rijn terug, waarbij er ook nog flinke verliezen geleden werden. Wie achterbleef werd door de Duitsers krijgsgevangen genomen.
Operatie Market Garden was mislukt, waardoor een groot deel van Nederland pas maanden later bevrijd zou worden en nog een zware hongerwinter door moest maken.
De Slag om Arnhem in Oosterbeek
De villa Hartenstein in Oosterbeek vormde het hart van de perimeter. Deze stijlvolle villa was het Britse hoofdkwartier tijdens de Slag om Arnhem. Je vindt hier nu het Airborne Museum, met veel informatie over Operation Market Garden. Er is een speciale Perimeterwandeling door Oosterbeek en omgeving die je langs bijzondere plekken uit de Slag om Arnhem voert. En aan de rand van Oosterbeek ligt de militaire begraafplaats: een indrukwekkende plek.
Ook op andere plekken in de Airborne Region vind je musea, herdenkingsplekken en speciale Airborne-wandelroutes. In dit blogartikel focus ik echter op Oosterbeek en vertel ik meer over het Airborne Museum, de Perimeterwandeling en de militaire begraafplaats.
Airborne Museum at Hartenstein
In de prachtige oude villa vind je een uitgebreide tentoonstelling over de Slag om Arnhem. Bij de kassa ontvang je een audiospeler, die je in het museum voor de zwarte audiokastjes kunt houden. Zo kun je naar de items luisteren die je door het hele museum vindt.
Er zijn allerlei foto’s en andere oude items over de Britse en Poolse legers en op de 1e verdieping kun je een film bekijken over de Slag om Arnhem. Op de begane grond vind je een stiltecentrum om de gevallen soldaten te herdenken. Op de verdieping -1 is er ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen.
Hoogtepunt van het Airborne Museum is echter de Airborne Experience, in de kelder op -3. Elke twee minuten mogen er tien bezoekers naar binnen. Je neemt plaats in een Brits vliegtuig dat vanuit Engeland opstijgt. Door de raampjes zie je het Engelse landschap aan je voorbij vliegen voordat het vliegtuig de lucht ingaat en even later weer landt. Daarna gaan de deuren open en loop je door het oorlogsgebied, dat op indrukwekkende wijze nagemaakt is. Je loopt tussen kapotgeschoten gebouwen, je hoort mensen roepen om hulp, achter een deur hoor je de stemmen van verstopte kinderen en voortdurend klinkt het gedreun van beschietingen. Zo loop je door diverse taferelen en besef je hoe verschrikkelijk het oorlogsgeweld rond Arnhem was.
Heb je een traumatische ervaring meegemaakt op dit gebied, dan is het aan te raden om de Airborne Experience over te slaan want het komt best wel binnen.
Trek ongeveer twee uur voor het museum als je alles wilt zien en horen. Entree kost € 15,- per volwassene. Gratis toegang met de Museumkaart.
Airborne Museum at Hartenstein, Utrechtseweg 232, 6862 AZ Oosterbeek
Perimeter wandelroute
Er is een Perimeter wandelroute uitgezet die in de vorm van een 8 door Oosterbeek loopt. Het noordelijke deel van de wandeling gaat door het dorp, waarbij je informatie ontvangt over sommige adressen waar bepaalde verzetsstrijders woonden. Het zuidelijke deel van de wandeling brengt je door de prachtige natuur rond Oosterbeek.
De hele wandeling is zo’n 7,5 kilometer, maar ik kies er voor om alleen het zuidelijke deel te lopen. De wandeling staat gemarkeerd met roze-rode pijlen. Je kunt ook de Halve Perimeter-tour op mijn Komoot volgen of de route volgen via de website Liberationroute.com.
Je loopt nu door de voormalige perimeter, al is daarvan niet zoveel meer te zien. Her en der staan er informatiepalen langs de route, waarop je meer kunt lezen over de Slag om Arnhem. Ook op Liberationroute.com staan korte items die je meer vertellen over de historie.
Ik loop de route op een zonnige septemberdag en het is moeilijk voor te stellen dat hier, ook in een septembermaand, zo hard gevochten werd. Nu schijnt de zon door het groen en is het er stil en vredig.
Het eerste stuk van de route gaat door het bos, maar even later bereik je de uiteraarden van de Rijn. Je passeert de Oude Kerk, waar de Britse soldaten zich verzamelden toen ze zich terugtrokken over de Rijn. Daarna loop je door het dorp weer omhoog naar Hartenstein.
Airborne Begraafplaats Oosterbeek
Vlak achter het station van Oosterbeek vind je de militaire begraafplaats Arnhem Oosterbeek War Cemetry, vaker ‘Airborne Begraafplaats’ genoemd.
De begraafplaats is een indrukwekkend monument, met circa 1750 witte grafstenen van de gesneuvelde Britse en Poolse soldaten. Heel ingrijpend ook de vele stenen waar alleen op staat ‘A soldier of the 1939-1945 war’: niet-geïdentificeerde lichamen dus. Maar wel het betekenisvolle ‘Known unto God’ staat er onder.
Aan weerszijden van de poort op de begraafplaats staat een kapel, waarin een boek ligt met de namen, rangen en graflocaties van de bij de Slag om Arnhem gesneuvelde soldaten.
Een aangrijpende plek, die de zinloosheid van de oorlog weer onderstreept, zeker als je de leeftijden op de grafstenen leest.
Airborne War Cemetry, Van Limburg Stirumweg 28, 6861 WL Oosterbeek
Meer lezen en zien over de Slag om Arnhem
De bekendste film over de Slag om Arnhem is ongetwijfeld ‘A Bridge Too Far’. In dit bijna drie uur durende epos wordt deze rampzalige veldslag uitgebreid in beeld gebracht. Zeker een aanrader om te zien! ‘A Bridge Too Far’ is te koop bij Bol.com.
Een uitgebreid boek is ‘De Slag om Arnhem’ van Anton Beevor. Beevor heeft gebruik gemaakt van archiefmateriaal uit Engeland, Amerika, Polen, Duitsland en Nederland en heeft daarmee een uitgebreid naslagwerk geschreven. Overigens heeft hij niet alleen een boek uitgegeven over de Slag om Arnhem, maar ook over het Ardennenoffensief, Stalingrad en D-Day en zelfs over de Russische Revolutie.
In de recensies is men niet altijd tevreden over de Nederlandse vertaling dus als je bekwaam bent in het Engels, kun je er ook voor kiezen om de Engelstalige uitgave te lezen.
De Nederlandse vertaling bij Bol.com
De Engelse uitgave bij Bol.com
Een hele andere invalshoek is het boek ‘Verpleegster in de Slag om Arnhem’, waarin dagboekfragmenten van Henrika van der Vlist zijn uitgegeven. Een indrukwekkend boek.
‘Verpleegster in de Slag om Arnhem’ koop je ook bij Bol.com.
Restaurant Klein Hartenstein
Wil je na je bezoek aan Airborne Museum of na de Perimeter-wandelroute een tussenstop houden? Het museum heeft een museumcafé, maar zeker een aanrader is ook het Restaurant Klein Hartenstein, dat naast het museum ligt.
Op het fijne terras zit je beschut, maar ook binnen is het sfeervol ingericht.
Restaurant Klein Hartenstein, Utrechtseweg 226, 6862 AZ Oosterbeek
Wat ziet er super mooi uit.
Ik zelf hou van prachtige graven en vooral over de geschiedenis van vroeger.
Ik was er al een paar keer geweest in het verleden. Maar ik begrijp dat er nu weer nieuwe zaken in het museum zijn toegevoegd. Ga zeker weer heen binnenkort. Volgend voorjaar de wandeling doen👍